1. Zbycie zorganizowanej części przedsiębiorstwa jako transakcja poza VAT – orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości

Sprzedaż nieruchomości przez podatnika VAT wywołuje określone skutki podatkowe. Jeżeli jednak wraz z nieruchomością następuje cesja umów związanych z jej wykorzystywaniem, powstaje wątpliwość co jest  przedmiotem transakcji – wciąż nieruchomość, a może już przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część? Wątpliwość ta była przed kilku laty przedmiotem licznych sporów, które ucichły po wydaniu przez Ministerstwo Finansów objaśnień podatkowych w tym względzie.

Niedawne postanowienie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej może jednak wpłynąć na praktykę stosowania prawa. W postanowieniu w sprawie C-729/21 TSUE przedstawił odpowiedź na pytania Naczelnego Sądu Administracyjnego, przed którym toczy się spór dotyczący skutków podatkowych transakcji zbycia centrum handlowego przez podatnika VAT.

Strony transakcji uznały, że realizują dostawę towarów (nieruchomości – budynków i budowli), zaś cesja umów najmu nastąpiła z mocy prawa, zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego. Co istotne, nie doszło do cesji umowy zarządzania nieruchomości, nie nastąpiło przeniesienie umów o pracę, nabywca zawarł zaś nowe umowy z dostawcami mediów.

Wątpliwości, które powstały w tej sprawie dotyczyły oceny:

• czy konieczne jest istnienie następstwa prawnego pomiędzy zbywcą a nabywcą dla uznania, że transakcja pozostaje poza zakresem VAT?
• czy transakcja pozostaje poza zakresem VAT gdy przedmiotem zbycia są wszystkie składniki ZCP, zaś zmiana w tym zakresie i wyłączenie niektórych umów (np. zarządzania majątkiem) oznacza, że doszło do opodatkowanej dostawy towarów?

Trybunał Sprawiedliwości uznał, że transakcja zbycia przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części nie musi być uzależniona do istnienia następstwa prawnego pomiędzy zbywcą a nabywcą. Natomiast odpowiadając na pytanie drugie, TSUE wskazał, że za przedsiębiorstwo lub ZCP uznaje się zespół składników majątku zdolnych do prowadzenia samodzielnej działalności gospodarczej. Dyrektywa VAT wymaga przy tym, aby nabywca miał zamiar prowadzić przekazane mu przedsiębiorstwo, a nie tylko zlikwidować działalność, ewentualnie sprzedać zapasy.

Trybunał nie przedstawił niestety szczegółowej analizy okoliczności, które stanowią o uznaniu transakcji za zbycie przedsiębiorstwa lub ZCP. Warto jednak zauważyć, że odnosząc się do spornej transakcji, TSUE nie wykluczył możliwości uznania jej za pozostającą poza zakresem VAT, mimo, że:

• w ramach transakcji nastąpiło zbycie nieruchomości oraz cesja umów najmu,
• dodatkowe zobowiązania (umowy o pracę, umowy ubezpieczeń, umowy o zarządzenie, umowy z dostawcami mediów) nie były przedmiotem transakcji,

TSUE zasugerował wręcz, że wskazane składniki majątku były wystarczające do kontynuacji działalności, ale ostateczne rozstrzygnięcie w tym względzie należy do sądu krajowego.

2. Czy decyzje o warunkach zabudowy będą miały termin ważności?

Trwają prace legislacyjne dotyczące nowelizacji ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz niektórych innych ustaw (druk nr UD369, dostępny w Rządowym Centrum Legislacji). Jedną z rozważanych i prawdopodobnych zmian jest wprowadzenie nowych zasad wygasania wydanych decyzji o warunkach zabudowy. Decyzja ta miałaby wygasać po upływie pięciu lat od dnia, w którym stała się prawomocna.

Warto zwrócić uwagę, że zmiana ta ma potencjalne znaczenie podatkowe. Z perspektywy VAT bowiem przeznaczenie terenu niezabudowanego i jego status jako terenu budowlanego jest oceniane między innymi na podstawie treści decyzji o warunkach zabudowy. Brak decyzji o warunkach zabudowy (oraz miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego) co do zasady pozwala na uznanie, że dany teren nie jest budowlany, a więc jego zbycie jest zwolnione z VAT.

Wprowadzenie jako zasady terminu ważności decyzji o warunkach zabudowy oznacza więc konieczność zwrócenie szczególnej uwagi na skutki podatkowe w VAT dokonywanych transakcji. W przypadku decyzji WZ z terminem ważności status podatkowego nieruchomości będzie zdecydowanie mniej trwały. Ustalenie statusu podatkowego danego gruntu ma zaś skutki zarówno dla zastosowania zwolnienia lub stawki VAT w ramach jego sprzedaży, jak również dla zakresu prawa do odliczenia naliczonego VAT przy nabyciu nieruchomości.

3. Pojęcie wspólnego przedsięwzięcia w rozumieniu przepisów o PIT nie jest niezgodne z Konstytucją

Przepisy ustawy o PIT przewidują co do zasady opodatkowanie przychodów ze wspólnego przedsięwzięcia u każdego podatnika w sposób proporcjonalny do jego udziału w zysku, a w przypadku przeciwnego dowodu przyjmuje się, że prawa do udziału w zysku są równe.

Na powyższe zasady powołał się organ podatkowy w sporze z podatnikiem, który udostępnił przedsiębiorcy nieruchomość, na której przedsiębiorca zrealizował inwestycję budowlaną, a właściciel nieruchomości otrzymał udział w zysku ze sprzedaży lokali. Fiskus stwierdził, że podatnik powinien być ująć w rozliczeniu podatkowym wskazane transakcje, w sposób właściwy dla wspólnego przedsięwzięcia. Podatnik po wyczerpaniu drogi sądowej złożył skargę konstytucyjną wskazując m.in., że pojęcie wspólnego przedsięwzięcia, którym posługuje się ustawa o PIT nie spełnia wymogów określoności przepisów prawa. Oznacza to, że ustawa przewiduje skutki prowadzenia wspólnego przedsięwzięcia, lecz nie wyjaśnia w sposób dostateczny i prawidłowy czym jest to zdarzenie. Dodatkowo, podatnik argumentował, że sposób interpretacji ustawy o PIT doprowadził do dwukrotnego opodatkowania tego samego zdarzenia.

Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 15 lutego 2023 r. sygn. SK 71/20 stwierdził jednak, że zaskarżone przepisy ustawy o PIT są zgodne z Konstytucją. W ustnym uzasadnieniu Trybunał uznał, że termin wspólne przedsięwzięcie w ustawie o PIT, pomimo braku definicji legalnej, jest wystarczająco klarowny i nie narusza zasad określoności przepisów prawa.