Kwestię szeroko komentowanej tzw. polskiej listy sankcyjnej związanej z agresją Rosji na Ukrainę („Lista”)  reguluje ustawa o szczególnych rozwiązaniach w zakresie przeciwdziałania wspieraniu agresji na Ukrainę oraz służących ochronie bezpieczeństwa narodowego („Ustawa”), która weszła w życie 16 kwietnia 2022 r.

Z uwagi na liczne wątpliwości polskich przedsiębiorców w zakresie Listy, aktualny pozostaje nadal temat weryfikacji krajowych i zagranicznych kontrahentów w celu uniknięcia współpracy z podmiotem wpisanym na Listę i konsekwencji z tego wynikających.

Lista nie jest jednak jedyną listą osób i podmiotów objętych sankcjami (środkami ograniczającymi) w związku z trwającą wojną na Ukrainie a Ustawa nie jest jedynym ograniczeniem kontraktowania, do których stosowania obowiązek mają przedsiębiorcy z UE. Wszyscy unijni przedsiębiorcy są bowiem jeszcze związani:

1. Rozporządzeniem Rady (WE) nr 765/2006 z dnia 18 maja 2006 r. dotyczącego środków ograniczających w związku z sytuacją na Białorusi i udziałem Białorusi w agresji Rosji wobec Ukrainy – względem Białorusi; oraz
2. Rozporządzeniem Rady (UE) nr 269/2014 z dnia 17 marca 2014 r. w sprawie środków ograniczających w odniesieniu do działań podważających integralność terytorialną, suwerenność i niezależność Ukrainy lub im zagrażających i Rozporządzeniem Rady (UE) nr 833/2014 z dnia 31 lipca 2014 r. dotyczące środków ograniczających w związku z działaniami Rosji destabilizującymi sytuację na Ukrainie – względem Rosji.

(dalej łącznie jako „Rozporządzenia”).

Rozporządzenia zawierają również obszerne wykazy podmiotów, wobec których stosowane są sankcje („Wykazy”).

Lista oraz Wykazy określone w Rozporządzeniach obowiązują w pełnej niezależności od siebie. Oznacza to, że pod kątem transakcji / współpracy powinny być badane zarówno Lista jak i Wykazy. Lista oraz Wykazy mogą się pokrywać. Nawet jeśli jednak dana osoba nie widnieje na Liście (Wykazach) nie oznacza to, że nie jest ona objęta sankcjami na podstawie Wykazów (Listy).

W dalszym ciągu pozostaje jednak pytanie co w sytuacji gdy kontrahent / potencjalny kontrahent nie jest wpisany na Listę lub Wykazy, jednak jego beneficjentem rzeczywistym jest taka osoba oraz jak daleko należy sięgać przy badaniu struktury właścicielskiej kontrahentów.

Odpowiedzi na te pytania zawierają przepisy Ustawy w zw. z Rozporządzeniami, które:

• nakazują zamrozić wszystkie fundusze i zasoby gospodarcze również będące pod kontrolą osób fizycznych lub prawnych, podmiotów i organów określonych na Liście

[przez „zamrożenie funduszy” rozumie się zapobieganie jakimkolwiek ruchom funduszy (tj. np. aktywów finansowych, gotówki, poleceń zapłaty, przekazów pieniężnych i innych instrumentów płatniczych, papierów wartościowych) przenoszeniu funduszy, ich zmianom, wykorzystaniu, udostępnianiu lub dokonywaniu nimi transakcji w jakikolwiek sposób, który powodowałby jakąkolwiek zmianę ich wielkości, wartości, lokalizacji, własności, posiadania, charakteru, przeznaczenia lub inną zmianę, która umożliwiłaby korzystanie z tych funduszy, w tym również zarządzanie portfelem; natomiast przez „zamrożenie zasobów gospodarczych” rozumie się zapobieganie wykorzystaniu zasobów gospodarczych (np. ruchomości czy nieruchomości) do uzyskiwania funduszy, towarów lub usług w jakikolwiek sposób, w tym poprzez sprzedaż, wynajem lub ich obciążenie]

• zakazują udostępniania, bezpośrednio ani pośrednio, żadnych funduszów ani zasobów gospodarczych wymienionym w Liście osobom fizycznym lub prawnym, podmiotom i organom ani na ich rzecz.

Z uwagi na obowiązek zamrożenia funduszów i zasobów gospodarczych będących również pod kontrolą osób lub podmiotów wpisanych na Listę oraz z uwagi na to, że niedozwolone jest każde „udostępnianie pośrednio środków finansowych” , należy wnioskować, że:

• obowiązek stosowania środków ograniczających oraz
• szczególna ostrożność w nawiązywaniu współpracy lub zawieraniu transakcji;

• w przypadku osób fizycznych: obowiązują również jeśli osoby fizyczne wpisane na Listę lub Wykazy są beneficjentami rzeczywistymi kontrahentów / potencjalnych kontrahentów, tj. jeśli osoby te sprawują kontrolę nad kontrahentem z uwagi na posiadane uprawnienia faktyczne lub prawne;
• w przypadku osób prawnych: obowiązują również wobec kontrahentów kontrolowanych lub zależnych od podmiotu wpisanego na Listę lub Wykazy, np. gdy spółka wpisana na Listę czy Wykazy jest spółką dominującą względem kontrahenta.

W związku z tym, kontrahent / potencjalny kontrahent nie musi być bezpośrednio wpisany na Listę czy Wykazy aby obejmowały go sankcje. 

Konieczne jest zatem zachowanie szczególnej staranności w weryfikacji kontrahentów / potencjalnych kontrahentów z perspektywy m.in. struktury własnościowej w oparciu o dane m.in. z Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych (w przypadku podmiotów zarejestrowanych na terenie RP) czy innych rejestrów lub bazy danych rejestru beneficjentów obowiązujących w państwie danego kontrahenta.

Konieczna jest każdorazowa weryfikacja kontrahenta / potencjalnego kontrahenta przed nawiązaniem współpracy lub nawet pojedynczej transakcji i cykliczne badanie nazwisk / firm wymienionych na Liście i Wykazach w celu ustalenia czy przedsiębiorca nie nawiązał współpracy / nie prowadzi rozmów w celu nawiązania współpracy z osobą / podmiotem wpisanym na Listę bądź Wykazy.

Dodatkowo konieczna jest weryfikacja z perspektywy m.in. struktury własnościowej w oparciu o dane m.in. z Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych – tak aby uniknąć ryzyka bezpośredniego albo pośredniego nawiązania współpracy / transakcji z taką osobą i ewentualnych konsekwencji prawnych, tj. kar finansowych.

Należy pamiętać, że na podstawie Ustawy przedsiębiorcom za niedopełnienie ww. obowiązku zamrożenia środków finansowych, funduszy lub zasobów gospodarczych lub zakazu udostępniania środków finansowych, funduszy lub zasobów gospodarczych w stosunku do osoby lub podmiotu wpisanych na Listę lub Wykazy – grozi kara pieniężna w wysokości nawet do 20 mln zł, którą nakłada Szef Krajowej Administracji Skarbowej, w drodze decyzji.

Zapraszamy do kontaktu gdyby mieli Państwo pytania dotyczące sposobów weryfikacji kontrahentów krajowych bądź zagranicznych.