Z początkiem sierpnia br. Prezydent RP podpisał ustawę z dnia 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw. W drodze nowelizacji dokonano zmian m.in. w przepisach Kodeksu cywilnego, Kodeksu postępowania cywilnego oraz Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, mających na celu wprowadzenie zmian w zakresie zasad dziedziczenia oraz samej procedury spadkowej.

Na znowelizowanych przepisach najbardziej skorzystają spadkobiercy, ponieważ to oni zyskają na ograniczeniu ilości wniosków potrzebnych do skutecznego zakończenia postępowania spadkowego. Celem nowelizacji jest przede wszystkim ograniczenie spraw rozpatrywanych przez sądy oraz usprawnienie procesu stwierdzenia nabycia spadku.

Najważniejsze zmiany dotyczą ograniczenia kręgu spadkobierców ustawowych do dziadków spadkodawcy i ich zstępnych oraz rodzeństwa rodziców. Tym samym z dziedziczenia wyłączeni zostali dalsi zstępni dziadków, z którymi według ustawodawcy, rzadko utrzymuje się bliskie więzi rodzinne.
Dla sądu taka zmiana oznacza zawężenie katalogu potencjalnych spadkobierców ustawowych,
do których poszukiwania był zobligowany w celu zakończenia postępowania spadkowego.

Ponadto, znowelizowane przepisy wyłączają konieczność uzyskiwania zgody sądu rodzinnego i opiekuńczego na czynność przekraczającą zakres zwykłego zarządu nad majątkiem dziecka przy odrzuceniu spadku w jego imieniu przez rodziców. Zgoda sądu wymagana będzie jednak w przypadku braku porozumienia rodziców co do spadku lub przyjęcia go przez jednego z nich.

Kolejną ważną zmianą jest dodanie nowych przesłanek niegodności dziedziczenia wskazujących na uporczywe niewykonywanie obowiązku alimentacyjnego lub uporczywe uchylanie się od wykonywania obowiązku pieczy nad spadkodawcą. Wymienione przesłanki mają umożliwić osobom mającym interes prawny (np. pozostałym spadkobiercom) wniesienie sprzeciwu wobec możliwości skorzystania ze spadku przez osobę, która nie wykonała obowiązków wynikających z prawa rodzinnego i zasad współżycia społecznego na rzecz spadkodawcy.

Uściślono ponadto przepis regulujący bieg 6–miesięcznego terminu na złożenie oświadczenia o przyjęciu bądź odrzuceniu spadku. Zgodnie z nowelizacją, termin ten zostanie zachowany, jeśli przed jego upływem zostanie złożony do sądu wniosek o odebranie takiego oświadczenia. Analogiczne rozwiązanie zastosowano do rocznego terminu na złożenie oświadczenia o uchyleniu się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku złożonego pod wpływem błędu lub groźby.

Nowe przepisy wejdą w życie po 3 miesiącach od daty ogłoszenia.

SWOT

MOCNE STRONY

• uproszczenie procesu skutecznego odrzucenia spadku w imieniu małoletnich bez zgody sądu;
• ograniczenie kręgu spadkobierców ustawowych;
• dodanie nowych przesłanek niegodności dziedziczenia;
• umożliwienie wniesienia sprzeciwu wobec możliwości skorzystania ze spadku przez osobę, która nie wywiązywała się z obowiązków alimentacyjnych bądź sprawowania pieczy wobec spadkodawcy;
• umożliwienie sądom pozyskiwania danych z rejestru stanu cywilnego;
• określenie sposobu przyjęcia spadku w treści aktu poświadczenia dziedziczenia.

SZANSE

• szybsza procedura stwierdzenia nabycia spadku;
• ograniczenie poszukiwania z urzędu przez sąd i wzywania na rozprawę dalszych krewnych spadkodawcy;
• wykluczenie z kręgu spadkobierców osób uporczywie niewykonujących obowiązku alimentacyjnego na rzecz spadkodawcy;
• wykluczenie z kręgu spadkobierców osób uporczywie uchylających się od wykonywania obowiązku pieczy nad spadkodawcą.

ZAGROŻENIA

• skutki wprowadzonych zmian odczujemy dopiero za jakiś czas;
• obligatoryjna zgoda sądu przy braku porozumienia rodziców dziecka powołanego do spadku.