I. Zmiany w prawie

Przeliczenie wysokości zasiłków dla osób, którym obniżono wymiar czasu pracy

Nowelizacja ustawy antykryzysowej wprowadziła z dniem 9 października 2020 r. nowe zasady obliczania wysokości zasiłków dla osób, którym na podstawie tarczy antykryzysowej obniżono wymiar czasu pracy lub wprowadzono mniej korzystne warunki zatrudnienia niż wynikające z umów o pracę. Zgodnie z nową regulacją, przy ustalaniu podstawy wymiaru świadczeń pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa przysługujących wskazanym osobom, podstawa wymiaru zasiłku nie podlega z tego tytułu obniżeniu, jeżeli:

• obniżenie wymiaru czasu pracy lub wprowadzenie mniej korzystnych warunków zatrudnienia nastąpiło w okresie wcześniej pobieranego zasiłku oraz;
• między okresami pobierania wcześniejszego i kolejnego zasiłku nie było przerwy albo przerwa była krótsza niż trzy miesiące kalendarzowe.

Przepis ten został wprowadzony z mocą wsteczną od 31 marca 2020 r., co oznacza, że osoby, które otrzymywały zasiłek w niższej wysokości ze względu na obniżenie wymiaru czasu pracy lub wprowadzenie mniej korzystnych warunków zatrudnienia na podstawie ustawy antykryzysowej, będą mogły wystąpić z wnioskiem o przeliczenie podstawy wymiaru zasiłku.

Komentarz: obniżenie wymiaru czasu pracy lub wprowadzenie mniej korzystnych warunków zatrudnienia dla pracowników w czasie epidemii, wpłynęło na wysokość ich świadczeń z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Zmiana przepisów umożliwia ubieganie się o przeliczenie podstawy wymiaru wysokości tych świadczeń.

Wykonawca naruszający prawa pracownicze będzie wykluczony z przetargu

Dnia 1 stycznia 2021 r. wejdzie w życie nowa ustawa o zamówieniach publicznych, w której wprowadzono możliwość wykluczenia z postępowania o udzielenie zamówienia publicznego wykonawcę, którego przedstawiciele (np. członkowie zarządu, organu nadzorczego, prokurenci) dopuścili się wykroczenia przeciwko prawom pracownika. Przesłanką wykluczenia z przetargu będzie prawomocny wyrok za wykroczenie przeciwko prawom pracownika wraz z orzeczeniem kary, jak również ostateczna decyzja administracyjna o naruszeniu przepisów prawa pracy lub o zabezpieczeniu społecznym. Wykluczenie z postępowania przetargowego będzie trwało przez okres 3 lat od dnia uprawomocnienia się wyroku, wydania ostatecznej decyzji lub zaistnienia zdarzenia będącego podstawą wykluczenia.

Wykonawca nie będzie mógł zostać wykluczony z powyższych względów jeśli udowodni, że naprawił szkodę, wyczerpująco wyjaśnił fakty i okoliczności związane z naruszeniem przepisów prawa pracy, jak również, że podjął konkretne środki w celu zapobiegania dalszym naruszeniom. 

Komentarz: nowa regulacja dotycząca zamówień publicznych zachęca do wdrożenia w przedsiębiorstwach wewnętrznych systemów polegających na wykrywaniu i zapobieganiu naruszeniom prawa, dzięki czemu możliwe będzie uniknięcie wykluczenia z przetargu publicznego. Wewnętrzne systemy zgłaszania nieprawidłowości polegające na zachęcaniu pracowników do raportowania działań nielegalnych i nieetycznych, a następnie przeprowadzania postępowań wyjaśniających w celu wyeliminowania wykrytych naruszeń i zapobiegania kolejnym, stają się coraz bardziej popularne. Należy się spodziewać, że w kolejnym roku takie instrumenty compliance będą nie tylko promowane przez ustawodawcę, ale staną się także wymogiem prawnym w związku z koniecznością implementacji unijnej dyrektywy w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii. 

Minimalne wynagrodzenie w 2021 r. wyniesie 2800 zł

W przyszłym roku minimalne wynagrodzenie wyniesie 2800 zł. Tym samym, minimalne wynagrodzenie wzrośnie w stosunku do aktualnego minimalnego wynagrodzenia o 7,7 % (obecnie wynosi 2600 zł). Natomiast minimalna stawka godzinowa w 2021 r. ma wynieść 18,30 zł (aktualnie jest 17 zł). Rady Ministrów w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę oraz wysokości minimalnej stawki godzinowej w 2021 r. zostało opublikowane w dniu 16 września br.

Komentarz: podwyższenie pensji minimalnej wpłynie na wysokość innych świadczeń, które są obliczane na podstawie minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w danym roku. W związku z tym w przyszłym roku zwiększy się wysokość minimalnego odszkodowania za dyskryminację oraz mobbing, dodatku za pracę w porze nocnej, minimalnego wynagrodzenia za czas pozostawania w gotowości do pracy oraz czas przestoju, a także zwiększy się maksymalna wysokość odprawy z tytułu rozwiązania stosunku pracy z przyczyn niedotyczących pracowników oraz kwota wolna od potrąceń.

II. Projekty aktów prawnych

Praca zdalna w Kodeksie pracy

Obecnie trwają prace nad rządowym projektem ustawy zmieniającym Kodeks pracy, którego celem jest całościowe uregulowanie pracy zdalnej w polskim porządku prawnym. Propozycja Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w istotnej części zawiera podobne albo identyczne rozwiązania do tych zawartych obecnie w Kodeksie pracy w odniesieniu do telepracy. Kluczowe zmiany w porównaniu z obecną regulacją telepracy i pracy zdalnej ze względu na COVID-19 zawarte w projekcie obejmują:

• wprowadzenie nowej definicji pracy zdalnej – zgodnie z propozycją praca zdalna polega na wykonywaniu całkowicie lub częściowo pracy poza siedzibą pracodawcy lub poza stałym miejscem świadczenia pracy, określonym w umowie o pracę lub wskazanym przez pracodawcę; tym samym zamiast trzech rodzajów pracy zdalnej stosowanych dzisiaj (telepraca, sporadyczna praca zdalna i praca zdalna ze względu na COVID-19) projekt wprowadza jeden, który może być elastycznie dopasowany do potrzeb pracodawcy i pracownika;
• utrzymanie możliwości jednostronnego kierowania pracowników do wykonywania pracy zdalnejw przypadku wprowadzenia stanu nadzwyczajnego, stanu epidemii lub ze względu na niezbędność zapewnienia pracownikowi bezpiecznych i higienicznych warunków pracy;
• nowe obowiązki dla pracodawcy i dla pracownika w zakresie BHP – mianowicie, pracodawca będzie zobowiązany do sporządzenia i przekazania pracownikowi nowej oceny ryzyka zawodowego oraz opracowania informacji zawierającej zasady BHP wykonywania pracy zdalnej, a pracownik będzie musiał złożyć oświadczenie potwierdzające zapoznanie się z tymi dokumentami oraz oświadczenie, że stanowisko pracy zdalnej pracownika zapewnia bezpieczne i higieniczne warunki pracy (pracownik będzie odpowiedzialny za zorganizowanie bezpiecznego miejsca pracy, a złożenie przez niego oświadczenia będzie warunkiem dopuszczenia do wykonywania pracy zdalnej).

Komentarz: zastąpienie telepracy pracą zdalną oznacza, że po pierwsze pracodawcy będą musieli dostosować zasady pracy telepracowników do nowej regulacji (projekt w obecnej treści nie zawiera przepisów przejściowych regulujących tę kwestię). Po drugie, nowe przepisy spowodują konieczność zweryfikowania dotychczas nieregulowanej praktyki home office w zakresie zgodności z nowymi wymogami, jak również obecnie obowiązujących w przedsiębiorstwach regulaminów dotyczących pracy zdalnej. Wątpliwości budzi niejasne uregulowanie odpowiedzialności za bezpieczne i higieniczne warunki pracy w miejscu świadczenia pracy zdalnej. Bowiem z jednej strony pracownik samodzielnie ma zorganizować sobie miejsce pracy zgodnie z wytycznymi pracodawcy, a z drugiej strony pracodawca może go w tym zakresie skontrolować co rodzi pytanie o spójność przepisów w tym zakresie i współodpowiedzialność pracodawcy za BHP w miejscu wykonywania pracy zdalnej.

Nowy pomysł na kasy zapomogowo-pożyczkowe

Ministerstwo Rodziny Pracy i Polityki Społecznej przygotowało projekt ustawy o kasach zapomogowo-pożyczkowych, który przenosi obecną regulację kas zapomogowo-pożyczkowych do ustawy i  doprecyzowuje niektóre kwestie. Obecnie kasy zapomogowo-pożyczkowe uregulowane są w ustawie o związkach zawodowych i rozporządzeniu. Celem przedmiotowego projektu jest wyodrębnienie tematyki kas zapomogowo-pożyczkowych, która nie jest ściśle związana ze związkami zawodowymi (kasy zapomogowo-pożyczkowe mogą utworzyć osoby wykonujące pracę zarobkową nawet jeśli u danego pracodawcy nie ma związku zawodowego).

Celem kas zapomogowo-pożyczkowych jest udzielanie jej członkom pomocy materialnej w formie pożyczek i zapomóg. Źródłem finansowania kas są wkłady i wpisy członkowskie. Przy czym pracodawca jest zobowiązany do świadczenia pomocy kasom zapomogowo-pożyczkowym w zakresie m.in. udostępniania pomieszczeń, prowadzenia rachunkowości, obsługi kasowej i prawnej. Przypomnieć należy, że w związku z nowelizacją ustawy o związkach zawodowych kasy zapomogowo-pożyczkowe mogą tworzyć także osoby wykonujące pracę zarobkową niebędące pracownikami np. osoby wykonujące pracę na podstawie umów cywilnoprawnych.

Proponowane zmiany obejmują:

• wprowadzenie możliwości utworzenia kas zapomogowo-pożyczkowych przez 10 osób wykonujących pracę zarobkową u danego pracodawcy (obecnie 10 pracowników);
• kasy zapomogowo-pożyczkowe można utworzyć u pracodawcy, u którego nie działają związki zawodowe, w takim przypadku społeczny nadzór sprawuje rada pracowników, a w razie jej braku reprezentacja osób wykonujących pracę zarobkową;
• określenie niezbędnych elementów statutu kas zapomogowo-pożyczkowych;
• koszty funkcjonowania międzyzakładowej kasy zapomogowo-pożyczkowej ponoszą pracodawcy proporcjonalnie do liczby członków.

Projekt znajduje się obecnie na etapie konsultacji publicznych.

Komentarz: w przypadku uchwalenia projektu ustawy o kasach zapomogowo-pożyczkowych pracodawcy będą musieli  dostosować działalności dotychczas istniejących kas do nowej regulacji. W szczególności powinni zweryfikować, czy dotychczasowe umowy z kasami zapomogowo-pożyczkowymi odpowiadają nowym przepisom, zwłaszcza w zakresie ochrony danych osobowych.

III. Informujemy

Zapowiedź kontroli ZUS i PIP

Państwowa Inspekcja Pracy zapowiedziała kontynuowanie kontroli działalności pracodawców w zakresie prawa pracy i BHP mimo trwającego stanu epidemii. W najbliższym czasie mogą się ich spodziewać przede wszystkim przedsiębiorcy, którzy otrzymali wsparcie w ramach obowiązujących tarcz antykryzysowych, co więcej planowane są także kontrole pracowników zdalnych. Szerokie kontrole przedsiębiorców zapowiada także Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

W okresie od 15 marca do 31 lipca br. Państwowa Inspekcja Pracy przeprowadziła ponad 10 tys. kontroli u pracodawców z różnych branż, inspektorzy pracy wydali w sumie ponad 33 tys. decyzji oraz 32,5 tys. wystąpień pokontrolnych dotyczących usunięcia stwierdzonych nieprawidłowości. W konsekwencji blisko 2 tys. osób zostało ukaranych mandatami karnymi na łączną kwotę 2,4 mln zł.