Tax Alert: Subwencje od PFR / WUP – czy każdy przedsiębiorca będzie musiał je zwrócić?

Tysiące przedsiębiorców otrzymuje wezwania do zwrotu środków z subwencji PFR oraz dofinansowań z Wojewódzkich Urzędów Pracy, mimo że spełnili warunki pomocy.

Przypomnijmy, że pomoc covidowa dla przedsiębiorców miała załagodzić negatywne skutki pandemii poprzez środki na rzecz ochrony miejsc pracy, świadczenia postojowe i inne formy pomocy. Chodziło o zapewnienie stabilności gospodarczej, zapobieganie masowym zwolnieniom oraz umożliwienie przedsiębiorcom przetrwania okresu ograniczeń i spadku przychodów.

Obecnie podmioty, którzy skorzystali z powyższych form wsparcia, mierzą się z pozwami wytaczanymi przez wojewódzkie urzędy pracy (WUP) lub Polski Fundusz Rozwoju (PFR). W postępowania zaangażowane są już tysiące przedsiębiorców. Sprawa przykuła uwagę nie tylko Prezesa Najwyższej Izby Kontroli, który prowadzi w tej chwili czynności analityczne, ale także Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców, podejmując interwencje w indywidualnych sprawach.

Już w czerwcu 2023 r. Prezes NIK opublikował raport pokontrolny działalności PFR oraz złożył w Trybunale Konstytucyjnym wniosek o zbadanie zgodności z Konstytucją przepisów dotyczących programów wsparcia dla przedsiębiorców. Głównymi zarzutami Prezesa NIK są zbyt szeroki zakres kompetencji PFR i nieprzejrzyste zasady udzielania pomocy np. PFR mógł sam określać zasady realizacji Tarcz antykryzysowych, w tym uszczegółowiać, uzupełniać i je modyfikować.

Z kolei Rzecznik MŚP podkreśla zasadniczy cel programu (zapewnienia stabilności przedsiębiorstw i gospodarki). Ponadto nie wystarczy samo ogólne wskazanie na istnienie podejrzenia wystąpienia nadużyć, konieczne jest bowiem precyzyjne określenie w decyzji wydanej przez PFR podstaw uzasadniających zwrot subwencji. Nie bez znaczenia jest to, że przedsiębiorcy cały czas kontynuują działalność gospodarczą, dając zatrudnienie pracownikom.

W najnowszych decyzjach o zwrot subwencji, PFR jednak powołuje się na zidentyfikowane przez CBA „uzasadnione podejrzenie nadużyć”, ale nie ujawnia jakie to nadużycia, czy w ogóle wystąpiły, czy to tylko domysły. Mało tego, PFR zasłania się klauzulą poufności i tajności danych gromadzonych przez CBA. Dodatkowo te „uzasadnione podejrzenia” były już w rękach PFR w 2021 r., a dopiero 3 lata później PFR zdecydował się lawinowo wydawać decyzję o zwrocie subwencji z tej przyczyny. Wydaje się jednak, że gdyby te potencjalne nadużycia rzeczywiście były poważne, to PFR zainteresowałby się „podejrzanymi” przedsiębiorcami już 3 lata temu. To rodzi poczucie bezsilności i braku sprawiedliwości wśród przedsiębiorców, którzy nie wiedzą, w jaki sposób mogą bronić swoich interesów.

Choć PFR zapewnia, że stosował polityki antydefraudacyjne, w tym współpracę z służbami (CBA, KAS), to zdarzały się chociażby przypadki, gdzie CBA omyłkowo opisało firmę jako potencjalnego nadużywającego środków.

Co zatem stoi za pozwami PFR? Jedynie ogólna rekomendacja Centralnego Biura Antykorupcyjnego (CBA), która na dodatek nie jest w żadnym zakresie dostępna dla przedsiębiorców.

Także WUP pozywa o zwrot środków udzielonych na podstawie ustawy covidowej pod pretekstem wykorzystania dotacji niezgodnie z jej przeznaczeniem. W rzeczywistości to są przypadki wydatkowania środków po „terminie rozliczenia” w związku z rozłożeniem przez ZUS należności składkowych na raty.

Jak zatem przedsiębiorca może się bronić przed roszczeniami PFR i WUP?

Ponowna analiza warunków udzielenia pomocy;

Zbadanie postanowień umowy, w tym zwrócenie szczególnej uwagi na sformułowania wykorzystane w umowie;

Zasada zaufania do państwa – argumentowanie, że przedsiębiorca działał zgodnie z warunkami określonymi przez państwo;

Przedawnienie – środki pomocowe były niejednokrotnie przyznawane w 2020 r., a zatem jest szansa, że skutecznie upłynął 3-letni termin przedawnienia; PFR i WUP niestety argumentują, że znajduje zastosowanie termin ogólny tj. 6-letni lub że podjęli działania prowadzące do zawieszenia terminu przedawnienia;

Pomoc prawna – skorzystanie z profesjonalnego wsparcia w postępowaniach administracyjnych i sądowych.

W przypadku otrzymania wezwania do zwrotu środków nie należy podejmować pochopnych decyzji. Należy indywidualnie przeanalizować ryzyka i korzyści związane z zatrzymaniem środków lub ich zwrotem.