Zielone światło dla restrukturyzacji z udziałem fundacji rodzinnej – jest opinia Szefa KAS

16 kwietnia 2025 r. Szef Krajowej Administracji Skarbowej wydał opinię zabezpieczającą dotyczącą zmiany struktury własnościowej w grupie kapitałowej kontrolowanej przez polskiego przedsiębiorcę, będącego jednocześnie fundatorem fundacji rodzinnej. Restrukturyzacja objęła siedem etapów oraz kilkanaście podmiotów – w tym fundację rodzinną. Organ podatkowy uznał, że planowane działania, mimo że prowadzą do korzyści podatkowych, nie mają na celu unikania opodatkowania. To pierwsza tego rodzaju opinia od momentu wprowadzenia instytucji fundacji rodzinnej do polskiego porządku prawnego, dająca podatnikom realne „zielone światło” do przeprowadzania złożonych procesów restrukturyzacyjnych z jej udziałem.

Czego dotyczył wniosek?

Z wnioskiem o wydanie opinii wystąpił polski przedsiębiorca – właściciel międzynarodowej grupy spółek o zróżnicowanym profilu działalności. Dążąc do zabezpieczenia interesów i bezpieczeństwa finansowego swojej rodziny, utworzył on fundację rodzinną. Fundacja po jej utworzeniu została zasilona w majątek – udziały spółki holdingowej z grupy. W efekcie, funkcje holdingowe w grupie były pełnione jednocześnie przez dwa podmioty – fundację i spółkę holdingową. W celu uporządkowania struktury m.in. dla ułatwienia przyszłej sukcesji, przedsiębiorca zdecydował się na dalsze kroki:

• umorzenie części udziałów posiadanych przez fundację w spółce holdingowej za wynagrodzeniem płatnym do fundacji;
• po zasileniu fundacji w środki pieniężne – objęcie udziałów przez fundację w podmiotach dotychczas zależnych od spółki w zamian za wkład pieniężny (krok ten został ponowiony na niższym szczeblu struktury);
• umorzenie wszystkich udziałów posiadanych przez spółkę holdingową w spółkach zależnych bez wynagrodzenia („zamiana” wspólnika w tych spółkach ze spółki holdingowej na fundację rodzinną; krok ten został ponowiony na niższym szczeblu struktury);
• połączenie spółki holdingowej (spółka przejmowana) z inną spółką z grupy (ostateczne wyeliminowanie spółki holdingowej z obrotu i pozostawienie jednej, nowej platformy holdingowej – fundacji rodzinnej).

Istnienie korzyści podatkowych niewystarczające do zastosowania klauzuli

Co istotne, aby zastosować klauzulę przeciwko unikaniu opodatkowania, Szef KAS oprócz stwierdzenia, że z transakcji wynikają korzyści podatkowe musi jednocześnie uznać, że korzyści te są głównym (lub jednym z głównych) motywem działania i ich uzyskanie jest sprzeczne z przedmiotem lub celem przepisów podatkowych, a także, że działanie podatnika ma sztuczny charakter.

Dla organu, ale też i wnioskodawcy niewątpliwe było, że kroki opisane we wniosku powodują powstanie korzyści podatkowych, chociażby z uwagi na brak opodatkowania przeniesienia spółki holdingowej do fundacji, umorzenia udziałów czy połączenia. Co więcej, Szef KAS zauważył, że gdyby nie powstałe korzyści podatkowe, do restrukturyzacji by nie doszło.

Niemniej, Szef KAS jednocześnie przyznał, że istnieją inne kluczowe (biznesowe, ekonomiczne) motywy, które przemawiają za opisanym sposobem działania przedsiębiorcy. Przede wszystkim do tych motywów trzeba zaliczyć dążenie do utworzenia wehikułu umożlwiającego zarządzanie majątkiem rodzinnym (w tym udziałami spółek operacyjnych), gromadzenie, pomnażanie i zabezpieczenie majątku oraz wykorzystanie tego wehikułu jako narzędzia ułatwiającego przyszłą sukcesję. W ocenie Szefa KAS motywy te wpisują się także w cel przepisów, które m.in. wprowadziły instytucję fundacji rodzinnej oraz zwolnienie z opodatkowania fundacji rodzinnej.

Sposób dojścia do docelowej struktury (uwzględniającej powyższe motywy) został uznany przez Szefa KAS za uzasadniony gospodarczo (racjonalny z punktu widzenia wskazanych we wniosku celów ekonomicznych, gospodarczych i sukcesyjnych). Z tych powodów Szef KAS potwierdził brak zastosowania klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania do restrukturyzacji.

Inne opcje dostępne dla fundacji

Wnioskodawca był z Szefem KAS transparentny co do tego, że istniały inne ścieżki dojścia do oczekiwanego rezultatu. W tym wysoko opodatkowana opcja likwidacji spółki holdingowej. Istniejące regulacje nie pozwalają fundacjom łączyć się ze spółkami. Zawsze jednak dany podmiot można usunąć ze struktury w drodze rozwiązania, a jego majątek likwidacyjny przenieść na fundację. Nie uszło uwadze organu, że byłby to jeden krok prawny w miejsce kilku zaproponowanych przez wnioskodawcę.

Trzeba oddać Szefowi KAS, że nie zawęził tutaj spojrzenia na porównanie czysto podatkowych rezultatów, ale uwzględnił kompleks okoliczności wskazywanych przez wnioskodawcę. Uznał argumenty czasu (likwidacja jest procesem bardzo długim), ale i biznesowych oczekiwań co do tej części działalności spółki holdingowej, która wykraczała poza zarządzanie udziałami spółek zależnych. Połączenie spółki holdingowej z inną spółką z grupy prowadziło w tym względzie do uporządkowania w strukturze np. funkcji finansowej, bez konieczności podpisywania nowych umów czy wykonania dodatkowych przepływów.

Dotychczasowe rozstrzygnięcia

Wydana opinia ma przełomowy charakter. Dotychczasowe opinie zabezpieczające dotyczyły dużo prostszych zmian struktury własnościowej – utworzenia fundacji rodzinnej i wniesienia do niej mienia (w tym udziałów/akcji spółek z grupy) oraz późniejszej sprzedaży udziałów (akcji) spółek wniesionych do fundacji i wypłaty świadczeń do beneficjentów, a także umorzenia udziałów fundacji posiadanych w spółce zależnej za wynagrodzeniem pieniężnym (m.in. opinia z 21 grudnia 2023 r., DKP3.8082.5.2023, z 12 lutego 2024 r., DKP3.8082.8.2023 czy z 13 września 2024 r., DKP2.8082.2.2024).

Po tych pozytywnych opiniach, równolegle z zaostrzeniem przez Ministerstwo Finansów kursu wobec fundacji w debacie medialnej, pojawił się szereg odmów wydania opinii. Szef KAS dostrzegł brak uzasadnienia ekonomicznego oraz wykorzystanie fundacji rodzinnej jako narzędzia do osiągniecia korzyści podatkowych między innymi do przypadków sprzedaży przez fundacje udziałów krótko po ich otrzymaniu darowizną. Odwracał tym samym wcześniejsze pozytywne zapatrywanie na takie przypadki (m.in. odmowa z 19 grudnia 2024 r., DKP1.8082.7.2023 czy z 17 kwietnia 2025 r., DKP1.8082.6.2024). Wydawało się więc, że w złożonych procesach reorganizacji tym trudniej będzie uzyskać opinię, o ile w ogóle miało to być możliwe.

Jaka jest przyszłość dla reorganizacji z udziałem fundacji

Wydana opinia może dawać odczucie ulgi – Szef KAS szeroko analizuje okoliczności działań związanych z fundacją rodzinną. Wysoki stopień złożoności działań, w połączeniu ze złą passą medialną fundacji, nie jest automatycznie powodem stosowania do tych czynności klauzuli. Nie ma też konieczności takiego poprowadzenia reorganizacji, aby zapłacić przy tym najwyższy możliwy podatek.

Ale istotna jest jeszcze jedna kwestia – za planowanymi działaniami muszą stać ważne przyczyny biznesowe. I koniecznie jest ich rzetelne i przekonywujące opisanie. W wydanej opinii wnioskodawca włożył dużo wysiłku właśnie w ten aspekt i to przekonało Szefa KAS. Nie będzie już wystarczające oględne powoływanie się na sukcesję czy uporządkowanie struktury. Obecnie fundacje muszą przygotować się na kompleksowe i potwierdzone realnymi działaniami udokumentowanie ekonomicznych planów.

Jacek Wojtach, doradca podatkowy w kancelarii Tomczykowski Tomczykowska

Monika Grobelska, doradca podatkowy w kancelarii Tomczykowski Tomczykowska