Inwestujesz w kryptowaluty i aktywa cyfrowe? Sprawdź podatkowe konsekwencje

Organy skarbowe wymagają zgłaszania dochodów z obrotu kryptowalutami w zeznaniach rocznych podatników. Kryptowaluty są traktowane jako prawa majątkowe, podlegają więc takim samym zasadom opodatkowania jak inne zyski kapitałowe.

Kryptowaluty i inne aktywa cyfrowe (takie jak tokeny NFT) w ciągu ostatnich lat zdobyły ogromną popularność. Z jednej strony oferują nowe możliwości inwestycyjne, z drugiej jednak wciąż budzą liczne wątpliwości natury prawnej i podatkowej. Dla wielu osób inwestowanie w aktywa cyfrowe może być skomplikowane i niejasne, szczególnie w zakresie obowiązków związanych z raportowaniem ich nabycia lub sprzedaży, a także opodatkowaniem operacji dokonywanych na tych aktywach. Poniżej przyjrzymy się kluczowym aspektom prawnym i podatkowym związanym z obrotem kryptowalutami i innymi aktywami cyfrowymi w Polsce.

Definicja kryptowalut i aktywów cyfrowych

Kryptowaluty to cyfrowe lub wirtualne waluty (tokeny), które opierają się na technologii blockchain, czyli rozproszonej bazie danych, która zapewnia zapis dokonywanych transakcji oraz ich bezpieczeństwo – bez potrzeby udziału centralnego organu (jak bank czy organy administracji publicznej). Najbardziej znaną kryptowalutą jest Bitcoin, ale rynek oferuje również wiele innych, takich jak Ethereum, Ripple, czy Litecoin.

Obok kryptowalut pojawiły się inne formy aktywów cyfrowych, jak np. tokeny NFT (Non-Fungible Tokens), które reprezentują unikalne aktywa, takie jak dzieła sztuki cyfrowej czy kolekcjonerskie przedmioty – również oparte na technologii blockchain. Różnicą pomiędzy kryptowalutami a tokenami NFT jest to, że tokeny NFT mają wartość nie tylko w wymiarze finansowym, ale i kolekcjonerskim czy artystycznym.

Kryptowaluty i aktywa cyfrowe mogą być wykorzystywane do różnych celów, np. jako inwestycje, środki płatnicze, a także jako zabezpieczenie w umowach opartych na tzw. smart contracts. Jednakże, nabycie lub zbycie takich aktywów może wiązać się z określonymi konsekwencjami prawnymi (oraz podatkowymi).

Obowiązki raportowania związane z nabywaniem kryptowalut

W Polsce, chociaż kryptowaluty nie są uznawane za oficjalny środek płatniczy, transakcje z ich wykorzystaniem podlegają monitorowaniu ze strony organów administracji publicznej. W obecnym stanie prawnym monitorowanie to ogranicza się głównie do celów podatkowych. Dlatego też organy skarbowe wymagają zgłaszania dochodów z obrotu kryptowalutami w zeznaniach rocznych podatników (PIT-38). Kryptowaluty są przy tym traktowane jako prawa majątkowe, co oznacza, że podlegają takim samym zasadom opodatkowania jak inne zyski kapitałowe.

Polscy rezydenci podatkowi, którzy uzyskują przychody z obrotu kryptowalutami, mają obowiązek raportowania tych przychodów w rocznych deklaracjach PIT-38 – niezależnie, czy przychód został osiągnięty w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, czy poza taką działalnością.

Dodatkowo, Polska zobowiązała się do przyjęcia Crypto-Asset Reporting Framework (CARF), który jest standardem raportowania i wymiany informacji podatkowych wypracowanym przez OECD. W konsekwencji przystąpienia do CARF, Polska (wraz z 57 innymi państwami) rozpocznie międzynarodową wymianę informacji dot. wymiany kryptowalut od 2027 r. Wymiana informacji ma na celu identyfikację transakcji, które nie zostały zadeklarowane i opodatkowane przez podatników uzyskujących przychody z obrotu kryptowalutami. Raportowanie ma dotyczyć pełnej nazwy rodzaju raportowanego aktywa cyfrowego oraz, w zależności od wartości transakcji, liczby jednostek aktywa cyfrowego i liczby dokonanych z jego udziałem transakcji.

Opisany wyżej standard raportowania będzie obejmował przedsiębiorstwa zajmujące się profesjonalną wymianą kryptowalut na waluty fiducjarne, a więc przede wszystkim giełdy i kantory kryptowalut. Raportowanie nie obejmie osób fizycznych, jednak będzie dotyczyło ich danych. W ramach CARF przedsiębiorstwo raportujące będzie bowiem zobowiązane do przekazywania wszystkich wymaganych prawem danych o danym użytkowniku ich usługi, tj. imię, nazwisko, państwo rezydencji i datę urodzenia.

Ograniczenia w nabywaniu aktywów cyfrowych i kryptowalu

Choć obrót kryptowalutami jest w Polsce legalny i traktowany podobnie jak obrót innymi prawami majątkowymi, to istnieją pewne ograniczenia i ryzyka związane z ich nabywaniem. Należą do nich przede wszystkim:

– Ograniczona ochrona prawna transakcji

Jednym z głównych ograniczeń związanych z inwestycjami w kryptowaluty jest brak ochrony prawnej podobnej do tej, jaką oferują banki i inne instytucje finansowe przy „standardowych” transakcjach z wykorzystaniem walut fiducjarnych. W przypadku utraty środków, np. w wyniku ataku hakerskiego, oszustwa czy zgubienia kluczy prywatnych, inwestor nie może liczyć na wsparcie instytucji państwowych, takich jak Bankowy Fundusz Gwarancyjny. Nadal jednak przypadki nielegalnego przejęcia aktywów cyfrowych (w tym kryptowalut) przez osoby trzecie podlegają ściganiu ze strony organów państwowych.

– Zasady KYC i AML

Inwestorzy, którzy chcą nabywać kryptowaluty za pośrednictwem regulowanych giełd kryptowalut muszą być przygotowani na spełnienie wymogów związanych z procedurami KYC (Know Your Customer) oraz AML (Anti-Money Laundering). Oznacza to, że użytkownicy muszą podać swoje dane osobowe i dokumenty tożsamości, co pozwala giełdom kryptowalut monitorować przepływy finansowe i przeciwdziałać praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu.

Opodatkowanie zbycia kryptowalut w Polsce

Kwestia opodatkowania kryptowalut w Polsce budziła w przeszłości wątpliwości, jednak od 2019 roku przepisy dotyczące opodatkowania dochodów z kryptowalut zostały znowelizowane i obecnie obrót tymi aktywami nie rodzi nadmiernych komplikacji z perspektywy podatkowej.

– Stawka podatku

Dochód uzyskany z odpłatnego zbycia kryptowalut podlega 19 proc. podatkowi – zarówno od osób fizycznych, jak i osób prawnych. Dochód ten jest klasyfikowany jako dochód z zysków kapitałowych (dla celów CIT) oraz z kapitałów pieniężnych (dla celów PIT). Do kosztów uzyskania przychodów obniżających przychód z odpłatnego zbycia walut wirtualnych można zaliczyć udokumentowane wydatki:

a) poniesione bezpośrednio na ich nabycie;

b) poniesione na rzecz podmiotów, które pośredniczą w sprzedaży kryptowalut.

Za koszty uzyskania przychodów nie można uznawać kosztów pośrednio związanych z nabyciem walut wirtualnych, np. kosztów finansowania zakupu kryptowalut długiem, zakupu sprzętu przeznaczonego do kopania kryptowalut lub kosztów energii generowanych przez ten sprzęt.

– Moment powstania zobowiązania podatkowego

Zobowiązanie podatkowe związane z obrotem kryptowalutami powstaje w momencie zbycia kryptowaluty – a więc wtedy, gdy kryptowaluta zostaje sprzedana za walutę tradycyjną (fiat) lub gdy zostaje wymieniona na towary, usługi lub inne prawa majątkowe. Oznacza to, że samo posiadanie kryptowaluty nie rodzi obowiązku podatkowego, jednak każda transakcja zamiany kryptowalut na inne aktywa (np. złotówki) podlega opodatkowaniu.

Opodatkowaniu nie podlega jednakże zamiana jednej kryptowaluty na inną walutę wirtualną. W konsekwencji, w sytuacji kolejnych wymian kryptowalut, obowiązek zapłaty podatku powstanie dopiero kiedy ostatnia z kryptowalut nabytych za inną walutę wirtualną zostanie wymieniona na środek płatniczy (np. złotówki) lub inne aktywa. Należy mieć jednak na uwadze, że w przypadku wzrostu wartości kolejnych kryptowalut w łańcuchu transakcji, do kosztów uzyskania przychodu można zaliczyć koszty nabycia waluty wirtualnej, która została nabyta za walutę tradycyjną (fiat) lub inne aktywa finansowe. Innymi słowy – do kosztów uzyskania przychodów nie zalicza się kosztów nabycia walut wirtualnych kupionych w zamian za inną kryptowalutę.

Co istotne, podatnik musi zachować dokumentację potwierdzającą wszystkie transakcje związane z zakupem i sprzedażą kryptowalut, w szczególności dokumentację dotyczącą poniesionych kosztów. Dokumentacja ta może być ułatwiona, jeżeli nabycie odbywa się za pośrednictwem kantorów lub giełd kryptowalut, które prowadzą zapisy transakcji dokonanych przez użytkownika ich usług. Należy pamiętać również, że zapis transakcji odbywa się w sposób trwały i niemodyfikowalny za pomocą technologii blockchain.

Opinia autora

Inwestowanie w kryptowaluty i aktywa cyfrowe otwiera przed inwestorami nowe możliwości, ale wiąże się także z określonymi obowiązkami prawnymi i podatkowymi. W Polsce kryptowaluty są uznawane za prawa majątkowe, co oznacza, że inwestorzy muszą raportować swoje dochody z obrotu tymi aktywami i zapłacić podatek od ich zbycia w wysokości 19 proc.

Z punktu widzenia inwestora, kluczowe jest rozumienie momentu, w którym powstaje zobowiązanie podatkowe oraz utrzymywanie odpowiedniej dokumentacji potwierdzającej transakcje zakupu i sprzedaży kryptowalut. Zobowiązanie podatkowe powstaje w momencie wymiany kryptowaluty na środek płatniczy, towary lub usługi, ale nie powstaje w przypadku zamiany kryptowaluty na inną walutę wirtualną. Ponadto, choć Polska nie nakłada bezpośrednich ograniczeń na zakup kryptowalut, to konieczne jest przestrzeganie procedur AML i KYC, które mogą wpłynąć na komfort inwestowania.

Artykuł został opublikowany 15.11.2024 w „Rzeczpospolitej”