Nowe zasady rezygnacji członka zarządu w spółce kapitałowej

Od 1 marca 2019 r. wchodzą w życie przepisy Ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu wprowadzenia uproszczeń dla przedsiębiorców w prawie podatkowym i gospodarczym z dnia 9 listopada 2018 r. (Dz.U. z 2018 r. poz. 2244). Pośród wielu zmian wprowadzonych nowelizacją warto zwrócić uwagę na przepisy regulujące ważne i dotychczas nierozwiązane ustawowo zagadnienie sposobu rezygnacji członka zarządu w spółce kapitałowej.

Do tej pory, ten praktyczny problem związany z funkcjonowaniem spółki kapitałowej, nie był regulowany w kodeksie spółek handlowych i próbę rozwiązania go podejmowały w swoich orzeczeniach Sąd Najwyższy i sądy powszechne. Doprowadziło to do znaczących rozbieżności orzeczniczych, które rozwiał Sąd Najwyższy w składzie siedmiu sędziów podejmując uchwałę w dniu 31 marca 2016 r. w sprawie o sygn. akt III CZP 89/15. Zgodnie z nią oświadczenie członka zarządu spółki kapitałowej o rezygnacji z tej funkcji jest składane – z wyjątkiem przewidzianym w art. 210 § 2 i art. 379 § 2 KSH – spółce reprezentowanej w tym zakresie zgodnie z art. 205 § 2 lub 373 § 2 KSH. Tym samym co do zasady członek zarządu spółki powinien złożyć oświadczenie o rezygnacji innemu członkowi zarządu lub prokurentowi (art. 205 § 2 oraz 373 § 2 KSH). Natomiast, w przypadku gdy jedyny członek zarządu jest równocześnie jedynym wspólnikiem spółki z o.o. lub jedynym akcjonariuszem, wymagane jest wówczas zachowanie formy aktu notarialnego (art. 210 § 2 KSH lub odpowiednio art. 379 § 2 KSH). Powyższe rozwiązanie ma zastosowanie również w razie braku innego członka zarządu lub prokurenta, który pozostałby w spółce. Sąd Najwyższy wskazał również, iż oświadczenie o rezygnacji doręczone pod adresem spółki dochodzi do skutku z chwilą uzyskania przez pozostałego członka zarządu lub  prokurenta możliwości zapoznania się z treścią tego oświadczenia w zwykłym toku czynności, a oświadczenie członka zarządu jednoosobowego lub ostatniego członka zarządu wieloosobowego albo wszystkich członków zarządu wieloosobowego rezygnujących jednocześnie – z chwilą przekazania pod adresem spółki (zarządu spółki) w sposób umożliwiający podjęcie niezbędnych działań związanych z rezygnacją.

Wprowadzana od początku marca zmiana kodeksu spółek handlowych ustala następujące zasady rezygnacji ostatniego członka zarządu:

1. w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością (poprzez dodanie § 6 do art. 202 k.s.h):

§ 6. Jeżeli w wyniku rezygnacji członka zarządu żaden mandat w zarządzie nie byłby obsadzony, członek zarządu składa rezygnację wspólnikom, zwołując jednocześnie zgromadzenie wspólników, o którym mowa w art. 233¹, chyba że umowa spółki stanowi inaczej. Zaproszenie na zgromadzenie wspólników zawiera także oświadczenie o rezygnacji członka zarządu. Rezygnacja jest skuteczna z dniem następującym po dniu, na który zwołano zgromadzenie wspólników. „;

1. w spółce akcyjnej (poprzez dodanie § 5¹ i 5² do art. 369 k.s.h):

,, § 5¹. Jeżeli w wyniku rezygnacji członka zarządu żaden mandat w zarządzie nie byłby obsadzony, członek zarządu składa rezygnację radzie nadzorczej.

§ 5². Jeżeli żaden mandat w radzie nadzorczej nie jest obsadzony, członek zarządu składa rezygnację akcjonariuszom, zwołując jednocześnie walne zgromadzenie, o którym mowa w art. 397¹, chyba że statut spółki stanowi inaczej. Ogłoszenie o walnym zgromadzeniu zawiera także oświadczenie o rezygnacji członka zarządu. Rezygnacja jest skuteczna z dniem następującym po dniu, na który zwołano walne zgromadzenie. „.

Tym samym ustawodawca przychylił się do jednego z wcześniej wskazywanych przez orzecznictwo modeli tj. sposobu składania rezygnacji na ręce organu powołującego zarząd. W przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jest to zazwyczaj zgromadzenie wspólników, zaś w przypadku spółki akcyjnej jest to rada nadzorcza, zaś w przypadku jej braku walne zgromadzenie. W tym miejscu warto zwrócić uwagę na fakt, że w ramach zaproszenia na zgromadzenie wspólników/ogłoszenia o walnym zgromadzeniu, członek zarządu musi dołączyć swoją rezygnację tak aby wspólnicy/akcjonariusze mogli z wyprzedzeniem odnieść się do nadchodzących zmian w składzie zarządu.

Z perspektywy bezpieczeństwa obrotu należy ocenić tą zmianę pozytywnie, zmniejszone zostanie ryzyko działania spółki kapitałowej bez zarządu. Zakładając bowiem racjonalne działanie zgromadzenia wspólników czy też walnego zgromadzenia (w przypadku braku rady nadzorczej) skład zarządu powinien zostać uzupełniony zanim spółka pozostanie bez zarządu. Oczywiście mogą pojawić się sytuacje, w których prawidłowo zwołane zgromadzenie wspólników czy walne zgromadzenie nie odbędzie się ze względu na brak kworum, jednakże w perspektywie odpowiedzialności członka zarządu, należy ocenić, że dodatkowe przedłużanie okresu trwania mandatu takiego członka np. do czasu odbycia się pierwszego zgromadzenia wspólników czy walnego zgromadzenia, które wybrałoby nowy skład zarządu, czyniłoby z ostatniego członka zarządu więźniem spółki.

Ocena tej zmiany z perspektywy członków zarządu też powinna być pozytywna. Przepisy w końcu rozwiązują dotychczas istniejący problem sposobu rezygnacji z funkcji. Można przecież założyć, że w większości sytuacji ostatni członkowie zarządu, którzy chcieli zrezygnować, czynili to w celu odcięcia się od odpowiedzialności za zobowiązania spółki. Dzięki nowelizacji kodeksu spółek handlowych członek zarządu będzie miał pewność, że jego rezygnacja została złożona skutecznie.

Minusem wprowadzanych przepisów wydaje się być wydłużenie okresu odpowiedzialności za zobowiązania spółki do dnia następującego po terminie zwołania zgromadzenia wspólników czy walnego zgromadzenia (w przypadku braku rady nadzorczej). W ramach bieżącego rozwiązania (wskazanego w uchwale SN – III CZP 89/15) i zgodnie z art. 61 k.c., rezygnacja jest skuteczna z chwilą złożenia spółce. Nowa regulacja może wydłużyć więc okres odpowiedzialności ostatniego członka zarządu o co najmniej 16 dni (zgodnie z art. 238 § 1 i 402 § 3 k.s.h zaproszenie powinno być wysłane na co najmniej 14 dni przed terminem zgromadzenia wspólników/walnego zgromadzenia przy czym dochodzi do tego dzień zgromadzenia oraz dzień po zgromadzeniu wspólników/walnym zgromadzeniu, kiedy rezygnacja staje się skuteczna).

Należy oczywiście pamiętać, że członek zarządu może się od odpowiedzialności uwolnić jeżeli wykaże, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym samym czasie wydano postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo o zatwierdzeniu układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu, albo że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło nie z jego winy, albo że pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewydania postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo niezatwierdzenia układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu wierzyciel nie poniósł szkody (art. 299
§ 2 k.s.h oraz analogicznie art. 116 § 1 Ordynacji Podatkowej).

Można dodatkowo założyć, że nierzadko powodem rezygnacji ostatniego członka zarządu jest zła sytuacja finansowa spółki. Jeśli więc członek zarządu nie zadbał w odpowiednim czasie o wprowadzenie spółki na drogę postępowania upadłościowego lub restrukturyzacyjnego, kilkanaście dodatkowych dni sprawowania funkcji nie powinno negatywnie wpływać na jego odpowiedzialność względem wierzycieli spółki. Tym samym istniejące przepisy zapewnią wystarczającą ochronę prawidłowo działającemu członkowi zarządu.