Jak ochronić się przed utratą lub ukrywaniem majątku wspólnego?
07.02.2025
W życiu prywatnym i zawodowym wielu przedsiębiorców staje przed wyzwaniem ochrony majątku wspólnego. Konflikty w relacjach małżeńskich czy partnerskich mogą bowiem prowadzić do sytuacji, w której jedna ze stron podejmuje działania zmierzające do ukrycia, wyprowadzenia lub zniekształcenia obrazu rzeczywistego stanu majątku. Wówczas kluczowe jest podjęcie odpowiednich kroków prawnych i organizacyjnych, aby zminimalizować ryzyko. Od czego zacząć?
Ustalenie reżimu majątkowego
Pierwszym krokiem jest precyzyjne określenie reżimu majątkowego małżeńskiego. W Polsce, jeśli małżonkowie nie podpisali intercyzy, obowiązuje wspólność ustawowa, co oznacza, że wszelkie dobra nabyte w trakcie trwania małżeństwa są wspólną własnością. Aby uniknąć niejasności, warto rozważyć zawarcie umowy majątkowej małżeńskiej, która może wprowadzać rozdzielność majątkową.
W przypadku braku zawarcia jakiejkolwiek umowy majątkowej, standardowym ustrojem w małżeństwie jest wspólność ustawowa. Oznacza to, że majątek przedsiębiorstwa osoby prowadzącej jednoosobową działalność gospodarczą automatycznie wchodzi w skład majątku wspólnego.
Dzięki zasadzie swobody umów istnieje możliwość modyfikacji umów majątkowych małżeńskich, co pozwala dostosować ich treść do indywidualnych potrzeb. Dwa najczęściej wybierane rodzaje umów to: klasyczna rozdzielność majątkowa oraz rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków. Pierwsza gwarantuje pełną niezależność finansową każdego z małżonków, natomiast druga, poza niezależnością, przewiduje mechanizm wyrównania różnic w dorobkach w przypadku rozwodu lub śmierci jednego z małżonków. Jest to rozwiązanie szczególnie korzystne dla par, w których jedno z małżonków skupia się na pracy zawodowej, a drugie angażuje się w obowiązki domowe czy opiekę nad dziećmi.
– Dlaczego warto zabezpieczyć majątek na wypadek kryzysu lub problemów finansowych?
Umowę majątkową można zawrzeć w dowolnym momencie – zarówno przed ślubem jako intercyzę, jak i w trakcie trwania małżeństwa. Ustanowienie rozdzielności majątkowej eliminuje konieczność podziału majątku w przypadku rozwodu (z wyjątkiem sytuacji, gdy wspólność majątkowa obowiązywała przez pewien czas). Dodatkowo, każdy z małżonków zachowuje niezależność finansową i nie ponosi odpowiedzialności za długi drugiej strony. Warto jednak pamiętać, że w przypadku upadłości rozdzielność majątkowa jest skuteczna wyłącznie, gdy została zawarta minimum dwa lata przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości.
– Jakie są praktyczne skutki zawarcia umowy majątkowej?
Po podpisaniu umowy każdy z małżonków samodzielnie zarządza swoim majątkiem, zarówno tym sprzed ślubu, jak i nabytym później. Nie oznacza to jednak, że zanika obowiązek wzajemnej pomocy i dbania o wspólne gospodarstwo domowe, co jest regulowane przez Kodeks rodzinny i opiekuńczy.
– Jak wygląda procedura zawarcia umowy majątkowej?
Umowa musi zostać sporządzona w formie aktu notarialnego. Notariusz nie tylko wyjaśni szczegóły i skutki prawne, ale także pomoże dobrać najlepszy rodzaj umowy w zależności od sytuacji małżonków.
W przypadku chęci wprowadzenia zmian w ustroju majątkowym, umowę można w każdej chwili zmodyfikować lub powrócić do wspólności ustawowej. Aby sfinalizować proces, wystarczy dowód tożsamości oraz – jeśli umowa jest zawierana po ślubie – skrócony odpis aktu małżeństwa.
Audyt majątku i zabezpieczenie dokumentów
Jednym z podstawowych narzędzi ochrony majątku jest dbałość o transparentność finansową. Regularne monitorowanie rachunków bankowych, inwestycji i aktywów pozwala szybko wykryć ewentualne nieprawidłowości. Ważne jest, aby małżonkowie lub partnerzy mieli dostęp do podstawowych informacji o finansach wspólnych i dzielili się nimi w sposób otwarty.
Warto regularnie przeprowadzać audyt posiadanych aktywów, zwłaszcza w przypadku prowadzenia działalności gospodarczej. W ramach audytu należy sprawdzić:
– stan nieruchomości,
– wartość inwestycji,
– należności i zobowiązania,
aktywa ukryte lub trudno dostępne (np. zagraniczne konta).
Kluczowe dokumenty, takie jak akty notarialne, umowy kredytowe, wyciągi bankowe czy deklaracje podatkowe, powinny być przechowywane w bezpiecznym miejscu. Dobrym rozwiązaniem może być cyfrowe archiwum z ograniczonym dostępem.
Reagowanie na niepokojące sygnały
Jeśli jedna ze stron zaczyna ograniczać dostęp do informacji finansowych, przelewa znaczne kwoty na nieznane konta lub dokonuje podejrzanych transakcji, warto niezwłocznie skonsultować się z prawnikiem. W przypadku podejrzenia ukrywania majątku możliwe jest skierowanie sprawy do sądu z wnioskiem o zabezpieczenie aktywów.
Polskie prawo przewiduje szereg instrumentów ochrony majątku wspólnego:
– Zabezpieczenie powództwa: w postępowaniu sądowym można wnosić o zabezpieczenie określonych aktywów na czas trwania procesu.
– Postępowanie rozwodowe: w sytuacji konfliktu, sąd może „z ważnych powodów” pozbawić jednego z małżonków samodzielnego zarządu majątkiem wspólnym; sąd może wydać orzeczenie, zgodnie z którym na dokonanie konkretnej czynności będzie potrzebna zgoda sądu
– Skarga pauliańska: umożliwia uznanie za bezskuteczne czynności prawnych, które zostały dokonane z zamiarem pokrzywdzenia wspólnego interesu.
Warto pamiętać, że rozwiązanie konfliktu na drodze polubownej często pozwala uniknąć kosztownego i czasochłonnego procesu sądowego. Mediator może pomóc w wypracowaniu satysfakcjonującego porozumienia.
Podsumowanie
Ochrona majątku wspólnego wymaga świadomych i konsekwentnych działań. Przedsiębiorcy, którzy podejmują kroki na rzecz transparentności finansowej, zabezpieczenia dokumentacji, znacznie zmniejszają ryzyko utraty lub ukrycia aktywów. W obliczu konfliktu warto korzystać z dostępnych narzędzi prawnych oraz szukać rozwiązań polubownych, aby zabezpieczyć swoje interesy na przyszłość.