Darowizny od fundacji rodzinnej dla WOŚP z podatkiem?
10.02.2025
W styczniu Polacy kwestują i wpłacają na rzecz Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy, akcje wspiera też wiele firm. Okazuje się, że fundacja rodzinna od takiej darowizny musiałaby odprowadzić 15 proc. CIT. Tak uznał Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w pierwszym wyroku w takiej sprawie. Skąd taka interpretacja i dlaczego budzi wątpliwości, pisze Monika Grobelska, doradca podatkowy w kancelarii Tomczykowski Tomczykowska.
Z wyroku Wojewódzkiego Sąd Administracyjnego w Warszawie, który zapadł kilka dni przed 33. Finałem Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy, wynika, że gdyby fundacja rodzinna chciała wpłacić na WOŚP darowiznę, musiałaby ją opodatkować. Dlaczego? WSA orzekł, że udzielenie przez fundację rodzinną darowizny na rzecz organizacji pożytku publicznego, która nie jest wpisana na listę beneficjentów, stanowi przychód dla fundacji rodzinnej podlegający 15 proc. CIT. To pierwszy i dość kontrowersyjny wyrok odnoszący się do tego zagadnienia wskazuje Monika Grobelska, doradca podatkowy w kancelarii Tomczykowski Tomczykowska.
Jeśli fundacja rodzinna chce pomagać, musi się dzielić z fiskusem
Sprawa dotyczyła podatnika, który wystąpił z wnioskiem o wydanie interpretacji indywidualnej (jako fundator planujący założenie fundacji rodzinnej). Fundator wskazał, że możliwość dokonania darowizn na rzecz organizacji pozarządowych wynika wyłącznie z woli wspierania bliskich mu celów publicznie pożytecznych. Fundator nie wykluczył, że darowizny zostaną przekazane jednorazowo lub w przyszłości – kilkukrotnie, na rzecz kolejnych organizacji non-profit. Nie przewidywał w związku z tym, aby organizacje te każdorazowo stawały się formalnymi beneficjentami fundacji. Darowizny miałyby mieć charakter wyłącznie pieniężny, a organizacje nie są podmiotami powiązanymi (instytucjonalnie, osobowo czy kapitałowo) z fundacją rodzinną.
Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej (KIS) uznał, że dokonanie takich darowizn należy traktować jako wypłatę świadczenia na rzecz beneficjentów fundacji rodzinnej, a zatem po stronie fundacji powstanie obowiązek zapłaty 15 proc. CIT. Zdaniem organu, organizacje te należy uznać za beneficjentów, a zarząd fundacji rodzinnej ma obowiązek aktualizacji listy beneficjentów w przypadku takich świadczeń (interpretacja indywidualna z 25 września 2024 r., nr 0114-KDIP2-1.4010.487.2024.1.KW). WSA w Warszawie w wyroku z 16 stycznia 2025 r. podzielił to stanowisko (sygn. akt: III SA/Wa 2562/24).
Kontrowersyjny wyrok
Taka wykładnia wzbudza kontrowersje, w szczególności biorąc pod uwagę literalne brzmienie przepisów ustawy o CIT, dotyczących opodatkowania fundacji rodzinnych. W szczególności art. 24q ustawy o CIT odróżnia świadczenia w rozumieniu art. 2 ust. 2 ustawy o fundacji rodzinnej (tj. wypłacane na rzecz beneficjentów) od innych świadczeń wypłacanych z fundacji, które mogą w określonych przypadkach stanowić tzw. ukryty zysk dla fundacji. W tej drugiej kategorii mieszczą się darowizny lub inne nieodpłatne lub częściowo odpłatne świadczenia, przekazane na rzecz beneficjenta, ale też fundatora – który przecież nie musi być beneficjentem, jak też podmiotu powiązanego z beneficjentem, fundatorem lub fundacją rodzinną – a więc np. osoby prawnej nie będącej beneficjentem. Ustawodawca wprost zatem dopuścił możliwość przekazania darowizny na rzecz innych podmiotów niż beneficjenci i odróżnił je od świadczeń w rozumieniu art. 2 ust. 2 ustawy o fundacji rodzinnej.
Podatek wbrew ustawie
Dodatkowo, zgodnie z ustawą o fundacji rodzinnej, beneficjentami mogą być organizacje pozarządowe prowadzące działalność pożytku publicznego. Niemniej, posiadanie statusu beneficjenta przez jakąkolwiek z tych organizacji i jej prawo do otrzymania świadczenia musi przewidywać statut fundacji. Beneficjent, aby otrzymać świadczenie, powinien być również wpisany na listę beneficjentów. Warto pamiętać przy tym, że posiadanie statusu beneficjenta wiąże się z uprawnieniami wobec fundacji, np. otrzymywania świadczeń wypłacanych przez fundację rodzinną w wysokości, terminach i formie określonych w statucie oraz prawem do żądania informacji o działalności tej fundacji i dokumentów związanych z jej działalnością. W interesie fundatora, jak i samej fundacji może w związku z tym nie być przyznanie statusu beneficjenta podmiotowi, który jednorazowo otrzyma od fundacji określoną kwotę tytułem darowizny. Fundacja powinna przecież działać w celu zabezpieczenia majątku rodzinnego i interesów rodzinnych.
Wykładnia, zgodnie z którą każda darowizna przekazana przez fundację na rzecz innych podmiotów niż beneficjenci (w szczególności niepowiązanych) stanowi świadczenie na rzecz beneficjentów, ma zatem charakter prawotwórczy. Ani ustawa o fundacji rodzinnej, ani ustawa o CIT nie przewidują normy, która pozwalałaby wywieść powyższy wniosek.
Fundacje rodzinne w gorszej sytuacji niż spółki
Inną kwestią jest fakt, że na skutek wypłacenia darowizny po stronie fundacji rodzinnej nie doszłoby do powstania żadnego przysporzenia majątkowego. Wręcz przeciwnie – doszłoby do pomniejszenia majątku fundacji, z którego to pomniejszenia w opisywanym przypadku nie skorzystałby żaden beneficjent. Dokonanie analogicznej darowizny przez jakichkolwiek podatników CIT, nie powoduje powstania po ich stronie przychodu do opodatkowania, z uwagi właśnie na brak faktycznego powiększenia majątku podatnika. Z jednej strony zatem mamy fundację, która w wyniku dokonanej darowizny na rzecz organizacji pożytku publicznego musi odprowadzić 15 proc. podatku, a z drugiej podatników CIT, którzy dokonując analogicznej czynności nie są zobowiązani do zapłaty podatku, a dodatkowo przy spełnieniu ustawowych warunków część darowizny mogą odliczyć od podstawy opodatkowania.
Dlaczego WSA nałożył podatek od dobroci?
WSA w ustnych motywach uzasadnienia wskazał, że każdy nieodpłatny rozchód aktywów fundacji rodzinnej musi być opodatkowany CIT. Wynika to z okoliczności zwolnienia z CIT czynności zasilania fundacji aktywami. Podwójny brak opodatkowania byłby w ocenie sądu naruszeniem funkcji fundacji rodzinnej w polskim systemie podatkowym. Znamienne jest jednak, że brak jest normy prawnej wprowadzającej taką regułę.
W efekcie stanowisko dyrektora KIS i WSA może spowodować zniechęcenie do podejmowania przez fundacje rodzinne działań charytatywnych.
Nie można zapomnieć, że fundacje rodzinne w zamierzeniu oprócz spełnienia podstawowych funkcji związanych z gromadzeniem majątku rodzinnego, zarządzaniem nim i działaniem w interesie beneficjentów, powinny mieć za zadanie kultywowanie wartości wyznawanych przez członków rodziny, chociażby takich jak wspieranie lokalnych społeczności.
W świetle przyjętej, rozszerzającej wykładni przepisów podatkowych, wykonanie tego zadania musiałoby być poprzedzone analizą, czy sensowne byłoby przekazywanie jakichkolwiek darowizn, w związku z koniecznością każdorazowej aktualizacji statutu i listy beneficjentów (oraz opłacenia podatku).