Alert prawny – Grudzień 2023 – Nowe prawo koncernowe w Polsce – podsumowanie po pierwszym roku obowiązywania

13 października 2022 r. weszła w życie nowelizacja Kodeksu spółek handlowych, która wprowadziła m.in. regulację prawa koncernowego.

Zakres regulacji prawa grup spółek:

• Wprowadza „grupy spółek”, której utworzenie podlega ujawnieniu w rejestrze przedsiębiorców;
• Jest to regulacja typu „opt in” – spółki dominujące i zależne nie są zobowiązane tworzyć grupę spółek w rozumieniu nowych przepisów, ale zyskują takie uprawnienie;
• Regulacja obejmuje tylko wybrane zagadnienia, nie stanowi pełnej regulacji prawa koncernowego w Polsce;
• Nowe przepisy stosują się zarówno do zależnych spółek z o.o. jak i do zależnych spółek akcyjnych;
• Brak podziału na koncerny umowne i faktyczne.

Zasady obowiązujące spółki, które ujawniły swoje uczestnictwo w grupie spółek:

Jeżeli spółka dominująca i spółki zależne zdecydują się utworzyć grupę spółek w rozumieniu nowych przepisów i ujawnią w rejestrze przedsiębiorców, że uczestniczą w grupie spółek, obowiązują je następujące zasady:

• spółki (ich zarządy) mogą kierować się interesem grupy spółek;
• spółka dominująca jest uprawniona do wydawania wiążących poleceń spółce zależnej (zarówno sp. z o.o. jak i spółce akcyjnej);
• członkowie zarządu spółki zależnej nie odpowiadają za szkodę wyrządzoną wykonaniem wiążącego polecenia;
• spółka dominująca uzyskuje dostęp do informacji o spółkach zależnych;
• wspólnicy mniejszościowi spółki zależnej uzyskują specjalne instrumenty ochrony;
• spółka dominująca odpowiada za szkodę wyrządzoną wierzycielowi spółki zależnej, jeżeli egzekucja przeciwko spółce zależnej okaże się bezskuteczna.

Kto może uczestniczyć w grupie spółek jako spółka dominująca:

• tylko spółki handlowe (osobowe i kapitałowe);
• Także spółki zagraniczne.

Kto może uczestniczyć w grupie spółek jako spółka zależna:

• Tylko spółki kapitałowe, tj. tylko spółki z. o.o. jak i spółki akcyjne;
• W grupie spółek nie mogą uczestniczyć jako spółki zależne:
  • Spółki publiczne
  • Spółki objęte nadzorem nad rynkiem finansowym (np. ubezpieczyciele);

Działanie grup spółek poza nową regulacją prawa grup spółek – pytania:

• Zgodnie z uzasadnieniem nowelizacji, dopuszczalne jest nadal istnienie grup spółek, które nie zarejestrują się jako grupy spółek i działają poza nową regulacją;
• Niemniej, w praktyce i w doktrynie pojawią się następujące wątpliwości odnośnie takich grup spółek:
  • Czy mogą one kierować się wspólnym interesem koncernowym, w szczególności gdy określone działania leżące w interesie grupy są niekorzystne dla spółki zależnej?
  • Czy w takich grupach dopuszczalne jest wydawanie poleceń zarządom spółek zależnych, w tym zarządom spółek z o.o.?
  • Czy sądy będą stosować w przyszłości nowe zasady ochrony wspólników mniejszościowych i wierzycieli spółki zależnej także wobec takich grup?

Jakie zalety ma działanie w ramach zarejestrowanych grup spółek:

• Spółka dominująca zyskuje jasną podstawę prawną do zarządzania grupą spółek (prawo wydawania wiążących poleceń, prawo do informacji)
• Zarządy spółki zależnej uzyskują zwolnienie od odpowiedzialności osobistej, jeżeli działają w interesie grupy spółek

Jak wygląda praktyka po upływie 1 roku od wejścia przepisów w życie:

Tworzenie grup spółek w Polsce nadal odbierane jest jako nowość.  Zgodnie z informacjami z resortu sprawiedliwości opublikowanymi przez prawo.pl na koniec 2023 r. w rejestrze przedsiębiorców uczestnictwo w grupie spółek ujawniło 16 spółek dominujących oraz 80 spółek zależnych.